سمپاشی سوسک
خلاصه :سموم مورد نیاز برای سمپاشی سوسک ریزآلمانی (سوسک کابینتی): به تمام سموم مقاوم هستند و برای از بین بردن آنها بایستی در بازهای زمانی مناسب مطابق نظر کارشناس از ترکیبی از سموم پیرتیروئیدی و فسفره استفاده کرد و در هر بار سمپاشی ترکیب مورد نظر تغییر پیدا کند.شرکت سمپاشی ارمغان بهداشت محیط با استفاده از مواد جدید غیر سمی که نیاز به جابجایی و ترک محل ندارد نسبت به سمپاشی تضمینی سوسک کابینتی (سمپاشی سوسک ریز)اقدام می کند.
سمپاشی سوسک درشت آمریکایی (سوسک فاضلابی) : تاکنون هیچ گزارشی مبنی بر مقاومت این حشره به سموم داده نشده است. درمناطقی که انسان تردد می کند بهترین سم برای سمپاشی منازل استفاده از سموم پیرتیرویئدی استفاده گردد.می توان از سموم سایپرمترین،پرمترین،سولفاک،آیکون،دلتامترین،بایگون،تترامترین،آلفامترین و …. استفاده کرد.
روشهای مبارزه با سوسک ها
مبارزه شامل روشهای غیر شیمیایی و شیمیایی ( سمپاشی سوسک ) است :
روشهای غیر شیمیایی شامل اقداماتی است که از ورود سوسک به منازل و اماکن جلوگیری کرده و همچنین محیط را برای زندگی آنان نامناسب می کند. برای جلوگیری از ورود آنها باید اقدام به نصب توری برای پنجره ها و نصب نمد یا اسفنج یا درزگیر در زیر درهای ورودی به شکلی که با کف تماس داشته باشد،نمود.
نکته مهم و کلیدی اینست که بدانید سوسکها برای ادامه حیات به آب و غذا و پناهگاه نیاز دارند و با حذف این عوامل میتوان از شر سوسک ها راحت شد.
کاهش منابع غذایی : شامل جمع آوری و دفع مناسب زباله ها -استفاده از زباله دان مناسب درب دار- نگهداری مواد غذایی باقیمانده در یخچال- نظافت سکوها و قفسه های آشپزخانه- نظافت کف آشپزخانه- نظافت چربی باقیمانده بر روی سطوح-شستشوی منظم ظروف غذا
حذف منابع آب : تجهیز خروجی های فاضلاب مانند کف شوی آشپزخانه و ظرفشویی و توالت به درپوش و توری ریز- استفاده از توری ریز در هواکش توالت در پشت بام-مسدود نمودن کناره های لوله خروجی فاضلاب پشت لباسشویی- تعمیر شیر آب هایی که چکه میکند
حذف پناهگاه : مسدود نمودن درز و شکاف و حفره و سوراخ هایی که در ساختمان وجود دارد- همچنین در رایزرها و سقف کاذب ساختمان- استفاده از کابینت ها و قفسه های پایه دار برای اینکه نظافت زیر آن امکانپذیر باشد.
با این حال در صورت استقرار سوسک ها در محل، اقدامات فوق باعث از بین رفتن آنها نشده و می بایست مبارزه شیمیایی ( سم پاشی سوسک ) انجام داد.
قبل از اقدام به سمپاشی بایستی نوع سوسک و آلودگی به محل مشخص شود تا نوع سم مناسب انتخاب گردد.
سوسریها یا سوسک های حمام
راسته Blattaria یا Dictyoptera
سوسریها را قبلاً جزء راسته ی راست بالان ( orthoptera ) در نظر می گرفتند.برای سمپاشی سوسک تاکنون حدود 4000 گونه از این حشرات شناسایی شده اند که اکثراً در خارج اماکن انسانی فعالیت کرده و بعضی از آنها به عنوان آفات گیاهی به خصوص درختان جنگلی مطرح هستند. فقط حدود 50 گونه از این سوسریها به عنوان گونه های اهلی به زندگی در اماکن انسانی عادت کرده و به صورت آفات بهداشتی مطرح هستند.
سوسکهای حمام دارای دگردیسی ناقص و قطعات دهانی جونده بوده و حشراتی همه چیز خوار هستند و از مواد غذایی مختلف مثل پس مانده غذای انسان،مدفوع،خلط و جسد حشرات مرده تغذیه می کنند و حتی در مواقعی که جمعیت آنها بالاست رفتار همنوع خواری canibalism پیدا می کنند . در مواردی نیز در شرایط نامساعد بهداشتی دیده شده که به نوزاد انسان و افراد بیمار و بی سرپناه حمله و از آنان تغذیه می کنند . به دلیل نوع تغذیه و ماهیت کثیف زندگی و فعالیت آنها،حشراتی آلوده و ناقل عوامل بیماریزا محسوب می شوند.از نظر شکل ظاهری نیز دارای بدنی پهن و دو جفت بال هستند که بالهای رویی حالت چرمی و نیمه سخت دارد ولی تمایلی به پرواز ندارند و ندرتاً پرواز می کنند.
پرونوتوم سوسریها رشد زیادی داشته ، سطح سینه و گاهی سر را می پوشاند و شکل آن در تشخیص گونه های مختلف مهم است. در بعضی انواع دو شکلی جنسی sexual dimorphism دیده می شود. در گونه های مختلف در انتهای شکم ماده ها فقط دو زایده حسی سوزنی شکل و باریک به نام سرسی cerci دیده می شود ولی در نرها در انتهای بدن علاوه بر یک جفت سرسی، یک جفت زائده سوزنی شکل کوچکتر و باریکتر دیده می شود که مربوط به دستگاه نراست و استیله style نام دارد. تشخیص نر و ماده توسط همین زواید انجام می شود.
بهتر است حشرات این راسته را به نام سوسری یا cockroach بنامیم زیرا اصطلاح سوسک یا beetle مربوط به حشرات راسته بزرگ قاب بالان یا سخت بال پوشان است coleoptera که تفاوت ها عمده با سوسری ها دارند . تاکنون پنج گونه از سوسری ها در ایران شناسایی شده اند که در زیر به توصیف و اهمیت هر گونه پرداخته می شود.
تذکر : از آنجایی که عمده مخاطب این مقاله افراد عادی جامعه می باشد ما به جای واژه سوسری از سوسک که شناخته شده تر هست استفاده می کنیم.
1- سوسک (سوسری) آمریکایی American cockroach
سمپاشی سوسک
سوسک آمریکایی در بین مردم عادی به سوسک فاضلاب یا سوسک درشت معروف است.
سوسک آمریکایی یا Periplaneta americana بزرگترین گونه در ایران بوده و 30 تا 40 میلی متر طول دارد. رنگ بدن قهوه ای متمایل به قرمز و تیره است. منشاء این گونه جنوب آمریکاست ولی در حال حاضر پراکندگی جهانی دارد و در اکثر نقاط دنیا یافت می شود . هر دو جنس سوسک دارای بالهای رشد یافته و کامل هستند و گاهی پرواز می کنند. پرونوتوم در این گونه دارای دو لکه تیره تقریباْ گرد در زمینه قهوه ای روشن است که به تشخیص این گونه کمک می کند. سوسک های (سوسری) آمریکایی بیشتر در قسمتهای گرم ساختمان ها مثل آشپزخانه ، شوفاژخانه،انباری و درون چاههای فاضلاب و زیر کف شورها زندگی کرده،با تاریک شدن محل از مخفیگاه های خود خارج و شروع به فعالیت و تغذیه می کنند.سوسک های بالغ حدود یکسال یا بیشتر عمر کرده و در طول این مدت بسته به شرایط غذایی تعداد زیادی کپسول تخم تولید می کنند که ااوتکا نام دارد و گاهی تعداد آنها به 90 کپسول می رسد. هر کپسول تخم حاول 14 الی 48 نوزاد است که پس از یک ماه الی چهل و پنج روز باز می شوند. طول دوره نمفی در این گونه به 2.5 الی 3 سال می رسد و در این مدت تا 12 بار پوست اندازی می کنند. نسبت به خشکی و بی غذایی تا چندین هفته مقاوم هستند. سوسک ها اکثراً به طور فعال از ساختمانهای آلوده به مناطق غیر آلوده منتشر شده و به راحتی از زیر در و لابلای پنجره ها و کانالهای فاضلاب و زباله وارد ساختمان می شوند. تخم آنها نیز توسط اثاثیه و لوازم آلوده منزل از محلی به محل دیگر منتقل می شوند.فیلم تخمگذاری سوسک را ببینید.
سمپاشی سوسک آمریکایی :
بهترین زمان مناسب برای سمپاشی سوسک : بهترین زمان سمپاشی نیمه اول اردیبهشت ماه می باشد و بهتر است نوبت بعدی سمپاشی یک ماه بعد صورت گیرد.نوبت های بعدی با توجه به میزان و شدت آلودگی تعیین می شود.نوبت دوم برای این بهتر است انجام شود که معمولا تخم سوسک های آمریکایی یکماه بعد باز می شود و سم روی تخم تاثیر ندارد. بنابراین بایستی منتظر باز شدن تخم ها باشیم و سپس در مناطق با آلودگی بالا سمپاشی سوسک یکماه بعد صورت گیرد.
این سوسک ها از کجا می آیند ؟ اماکنی که مورد تهاجم این حشره قرار می گیرند (سمپاشی منازل ): حمام ها-توالت ها-آبدارخانه ها-آشپزخانه ها-زیر زمین-تاسیسات-منهول ها و سایر مناطق گرم و مرطوب و تاریک- به منظور ریشه کنی سوسک بهتر است کلیه نقاط سمپاشی گردد.در سمپاشی ساختمان و سمپاشی منازل معمولا طبقات پایین دارای آلودگی بیشتری هستند ، چون سوسک ها از پایین به بالا سرایت می کنند، بنابراین کنترل سوسک در طبقات پایین سختتر است و تنها راه حل آن سمپاشی کلیه قسمتها و کلیه واحدهای ساختمان و مشاعات است.
سمپاشی ساختمان برای سوسک در چاههای فاضلاب به تنهایی نمی تواند پاسخگو باشد و بهتر است کلیه قسمتها مانند زیر کابینت ها، پشت مبلمان و کمد ها و راهروها و پشت بام و سایر قسمتها انجام شود .
بهترین سموم برای سمپاشی سوسک آمریکایی : تاکنون هیچ گزارشی مبنی بر مقاومت این حشره به سموم داده نشده است.بهتر است در مناطقی که انسان تردد می کند از سموم پیرتیرویئدی استفاده گردد.می توان از سمومی مانند سایپرمترین،پرمترین،سولفاک،آیکون،دلتامترین،بایگون،تترامترین،آلفامترین و …. استفاده کرد.
2- سوسک (سوسری ) آلمانی German cockroach
سمپاشی سوسک آلمانی
در بین مردم عادی به سوسک ریز کابینتی یا سوسک ریز آلمانی یا سوسک ریز آشپزخانه معروف است.
سوسک آلمانی یا Blatella germanica پراکندگی جهانی دارد. این سوسک جثه ی کوچکی به طول 12 الی 16 میلی متر و به رنگ قهوه ای روشن دارد. در این گونه نیز بالها کامل است ولی در سطح پشتی پرونوتوم دو نوار تیره ی موازی دیده می شود. شکم در نرها باریکتر و مجهز به چهار زایده ی انتهایی است ولی در ماده ها شکم پهن تر و فقط یک جفت سر سی دارد. این گونه دارای تحرک زیاد بوده و بیشتر در قسمتهای گرم و تاریک ساختمانها مخفی هستند و برخلاف گونه قبلی کمتر وارد فاضلابها و چاهها می شوند. دوره نمفی کوتاهتر و 2 تا 4 ماه طول می کشد .
سوسکهای ماده برای مدت طولانی کپسول تخم خود را در پشت بدن نگه داشته و کمی قبل از باز شدن آن را در محل مناسبی قرار می دهند. ولی سایر گونه ها معمولاً پس از تشکیل تخم، آن را در محل مناسب می چسبانند و مدت کوتاهی آن را حمل می کنند . در ایران بیشترین آلودگی به خصوص در سطح تهران مربوط به دو گونه ی ذکر شده اخیر است. سوسک های آلمانی بیشتر قسمتهای مرتفع ساختمان ها و مجتمع های مسکونی و بیمارستانها را آلوده می کنند. در صورتی که سوسک (سوسری های ) آمریکایی در قسمتهای پایین ساختمانها،چاههای فاضلاب، آشپزخانه ها و رستورانها دیده می شوند. سوسک های آلمانی در اکثر نقاط دنیا نسبت به بسیاری از سموم شیمیایی مقاومت پیدا کرده اند و این مسئله سمپاشی سوسک آلمانی را دچار مشکل ساخته است.
سمپاشی سوسک آلمانی (سوسک ریز آشپزخانه یا سوسک کابینتی )
برای سمپاشی سوسک سموم مختلفی پیشنهاد شده است که بدلیل مقاومت سوسکهای آلمانی حتماً باید قبل از مصرف سموم از مقاومت و حساسیت آنها اطمینان حاصل کرد.
تفاوت آنها با سوسری های آمریکایی این است که در مراکز تهیه و توزیع غذا و اتاق های استراحت کارکنان یا در آشپزخانه ها و داخل کابینت ها ممکن است مشاهده می گردند که به همین دلیل مردم سوسک ریز آشپزخانه یا سوسک کابینتی می گویند .این حشرات مواد نشاسته ای و قندی می خورند
بهترین زمان سمپاشی سوسک : در تمام فصول سال دیده می شوند.
سموم مورد نیاز برای سمپاشی سوسک ریز: به تمام سموم مقاوم هستند و برای ریشه کنی سوسک ریز کابینتی بایستی در بازه های زمانی مناسب مطابق نظر کارشناس از ترکیبی از سموم پیرتیروئیدی و فسفره استفاده کرد و در هر بار سمپاشی ترکیب مورد نظر تغییر پیدا کند.
طبق تحقیقات انجام شده،مشخص گردیده که سوسک های آلمانی نسبت به سموم کلره مقاوم هستند. و از این سموم برای سمپاشی سوسک ها نمی توان استفاده کرد. سموم فسفره،کارباماتی و پیرتیروئیدی را می توان برای سمپاشی سوسک ها به کار برد.
گرد یا محلول و یا پودر های قابل تعلیق سمومی مثل بایتکس،مالاتیون، دیازینون، دورسبان، دی دی وی پی ، بایگون، سوین و پرمترین را می باید به شکل سمپاشی ابقایی و در محل های تردد و استراحت سوسک ها مثل شکاف دیوارها،شوفاژ خانه ها، پشت کابینت ها و یخچال و وسایل دیگر موجود در آشپزخانه ها سمپاشی نمود.
در محل های غیر قابل دسترس برای سمپاشی،می توان از آئروسلها استفاده کرد. تهیه و مصرف طعمه های مسموم 1 درصد از سموم فسفره و کارباماتی به همراه گلیسرول نیز مفید است.
با توجه به خطرناک سمپاشی منازل و پیچیدگی استفاده از سموم سوسک ریز برای سمپاشی از شرکت سمپاشی دارای مجوز استفاده کنید.
شرکت سمپاشی ارمغان بهداشت محیط دارای مجوز بهداشت تهران و ساوه ، برای مبارزه با سوسک ریز کابینتی از روش اختصاصی استفاده می کند که دراین روش از مواد نسبتاً غیر سمی استفاده می شود که نیاز به ترک محل و شستشو ندارد و به صورت تضمینی سوسک ریز را ریشه کن می کند .
قیمت سمپاشی سوسک ریز آلمانی (سوسک آشپزخانه) در واحدهای مسکونی در تهران،کرج و ساوه مبلغ 300000 تومان می باشد .
از روشهای دیگر مبارزه که چندان رایج نیستند، می توان به استفاده از دستگاه های مولد ارتعاشات صوتی با فرکانس بلند Ultra sound که باعث دور کردن سوسری ها می شود، اشاره کرد (البته به اعتقاد اینجانب این دستگاه هاه به علت اثرات ناشناخته و میزان اثر آن بر روی حشره و انسان کارایی ندارد). زنبورهای پارازیتوئید مختلف از جمله زنبورهای خانواده Evanidae به طور طبیعی کپسول تخم سوسریها را پارازیته و نابود می کنند. این زنبورها در اکثر نقاط ایران یافت می شوند.
3- سوسک (سوسری) شرقیOriental cockroach
سوسک شرقی
سوسک (سوسری) شرقی یا Blatta orientalis دارای بدنی تقریباً سیاه رنگ و به طول 22 الی 27 میلی متر است. در این گونه دو شکل جنسی به صورت بی بالی در ماده ها و کوتاهی بال تا نمیه بدن در نرها دیده می شود. پرونوتوم نیز سیاه رنگ و بدون لکه است. این گونه بیشتر در مناطق گرمسیر یافت می شوند.
4-سوسری مصری یا Egyptian cockroach
سوسک مصری
سوسک (سوسری ) مصری Polyphaga egyptica گونه ای تقریباً وحشی بوده و به ندرت دورن منازل دیده می شود. اکثراً در باغچه ها و مراتع زندگی کرده و اهمیت بهداشتی ندارد. رنگ بدن سیاه و مات و به طول 2.5 الی 3.5 میلی متر است. این گونه دو شکلی جنسی شدید دارد. ماده ها کاملاً بدون بال با بدنی برجسته و شبیه لاک پشت با بندهای مشخص هستند که در فارسی به بالشتک مار معروف است ولی نرها دارای پرونوتوم بزرگ و بالهای کاملاً رشد یافته و بزرگ هستند.
5- سوسک (سوسری) استرالیایی Australian cockroach
سوسک استرالیایی به نام Periplaneta australasiae نسبت به گونه های قبلی پراکندگی و وفور محدودتری دارد. این گونه سوسری ها به رنگ زرد و کاملاً بور بوده، بدنی کشیده،باریک و ظریف به طول 25 الی 30 میلی متر دارند. پرونوتوم آنها دارای لکه است.
اهمیت پزشکی سوسک ها
سوسک ها به دلیل ارتباط زیاد با مدفوع،زباله و مواد آلوده از یک طرف و ارتباط با آشپزخانه ها، مواد غذایی، ظروف و محیط زندگی انسان از سوی دیگر به عنوان حشراتی کثیف و ناقل عوامل بیماریزای متعدد به انسان شناخته شده اند. حضور سوسک ها به خصوص در رستوران ها،نانوایی ها،بیمارستانها و کارگاههای تولید مواد غذایی اهمیت بسیاری داشته و باعث انتقال و شیوع عفونت های ویروسی،باکتریایی و انگلی دستگاه گوارش و عفونت های بیمارستانی می شوند. سوسکهای حمام اکثراً عادت به برگرداندن بخشی از مواد غذایی خورده شده و ریختن مدفوع خود در محل های مختلف دارند که این مطلب به انتقال بیماریها و عوامل بیماریزا کمک می کند. سوسک ها عامل بیماریها ی مثل فلج اطفال، آمیبیاز، ژیاردیازیس، بالانتیدیازیس و باکتریهای روده ای مثل اشرشیا کولای،انواع سالمونلا ، استافیلوکوکوس اورئوس، شیگلا دیسانتری و یا حتی توکسوپلاسموز را از طریق خوردن و یا تماس با مدفوع گربه و آلوده شدن به انگل ، به شکل مکانیکی به انسان منتقل می کنند.
همچنین سوسک های میزبان واسط نماتدهایی که عمدتاً انگل موش و حیوانات و ندرتاً انسان هستند، می باشند.
گزش سوسک ها و ریختن ترکیبات سمی موجود در همولنف و مدفوع آنها مثل کانتریدین در سطح پوست ایجاد عوارض پوستی و حتی زخم می کند. مدفوع و ترشحات بدبوی سوسک ها برای برخی افراد حساسیت زا بوده و در آنهای عوارض تنفسی و آلرژیک ایجاد می کند.
اگر جایی اتفاقی تخم سوسک ها رو دیدید می توانید از روی شکل اونها نوع آلودگی رو تشخیص بدید .
